Na de les mailde mijn student me de link naar het artikel. Met de tentoonstelling werd inderdaad de vloer aangeveegd. ‘De tachtigjarige oorlog en de ontstaansmythe van Nederland’, luidde de kop. De tentoonstelling zou volkomen passen in de sfeer van de Zwarte Legende waaronder de Spanjaarden nu al eeuwen lijden. De schrijfster van het artikel, María Elvira Roca Barea, kende ik. Zij schrijft soms ook in El País, en eigenlijk altijd over de zelfde onderwerpen: de hele wereld is tegen Spanje vanwege de Zwarte Legende, de inquisitie had helemaal niet zoveel mensen terechtgesteld en het Spaanse kolonialisme was lang niet zo erg als dat van andere landen. Toen Puigdemont, de Catalaanse president, naar België uitweek schreef zij in een artikel dat België het middelpunt van de hispanofobie zou zijn. België? Ja, België.(ik schreef hier al eens over in Fouten en Leugens) Ook had ze een artikel geschreven naar aanleiding van de protesten in VS tegen een standbeeld van Columbus als symbool van het kolonialisme (De indiaan Gerónimo sprak Spaans, luidt de kop). De protesten zouden een voortvloeisel zijn van de anti-Spaanse propaganda (Columbus is min of meer Spaans), waarbij ze zelfs de cowboyfilms als onderdeel van de Zwarte Legende ziet. Het gaat hier, denk ik, om een historica met een missie die af en toe uit de bocht vliegt.
Via de site van het Rijksmuseum schreef ik een email aan de curator van de tentoonstelling om hem te wijzen op het artikel en tot mijn verbazing kreeg ik vrijwel direct antwoord. De man was wat beduusd, zo leek het. Hij had al een Engelse vertaling gevonden en begreep niets van de kritiek. De tentoonstelling was juist bedoeld om het eenzijdige beeld van de oorlog dat in Nederland nog steeds bestond weg te nemen. Ik raadde hem aan een ingezonden artikel te schrijven aan El Mundo om de aantijgingen te weerleggen, maar weet niet of hij dat daadwerkelijk gedaan heeft.
Het is eigenlijk ongelooflijk dat gebeurtenissen van 450 jaar geleden nog steeds tot controverses kunnen leiden. Ik kom al sinds 1981 in Spanje en ben er uiteindelijk gaan wonen. In al die tijd heb ik nooit gedacht of gemerkt dat de tachtigjarige oorlog of welke Zwarte Legende dan ook nog een rol zouden spelen in de relaties tussen Nederlanders en Spanjaarden. Nooit heb ik gedacht: ¡no mencione la guerra! (begin niet over de oorlog) Maar nu nationale identiteiten weer in de mode zijn, is zelfs een oorlog uit zo’n ver verleden een twistpunt geworden.
Volgens mij zou geschiedkunde vooral gebaseerd moeten zijn op nieuwsgierigheid, op het omkijken in verwondering, waarbij met name de fouten en misdaden van het eigen land, volk of de eigen ideologie moeten worden onderzocht en getoond. De Spaanse inquisitie toonde zich bijzonder effectief in het verdrijven van alle niet-katholieke godsdiensten uit Spanje; dat ging echt niet op zachtzinnige wijze. Het Spaanse kolonialisme was weliswaar minder moorddadig dan de brute expansiedrift van de Verenigde Staten, maar heeft vele mensen het leven gekost en bijna een heel continent een vreemde taal, godsdienst en cultuur opgedrongen. En zo moet ook Nederland zich rekenschap geven van de zwarte pagina’s uit het verleden: de slavenhandel, het kolonialisme en, ja, ook van de wandaden die de troepen van Willem van Oranje en vooral de geuzen tijdens de tachtigjarige oorlog hebben begaan. In 2020 komt het Rijksmuseum met een tentoonstelling over de slavenhandel. Ik kan die nu al aanbevelen!
De martelaren van Gorcum
