Meestal ga ik helemaal mee in zijn enthousiasme over zijn toekomstige woon- en werkomgeving, maar soms zie ik me toch ook genoodzaakt enkele keerzijden aan te stippen. De drukte, de files, de hoge prijzen, de dure gezondheidszorg en vooral de groeiende ontevredenheid over Europa en de multiculturele samenleving. Daarbij schudden we vaak vol ongeloof het hoofd. Als je in een rijk en goedgeorganiseerd land als Nederland niet tevreden kunt zijn, waar in de wereld in godsnaam dan wel? Maar goed, het allerergste moet ik hem nog uitleggen. En het is noodzakelijk, want hij heeft schoolgaande kinderen. Ik zie er echt tegen op. Maar binnenkort zal ik het toch echt met hem over de zwartepietendiscussie moeten hebben.
Ja, ik ben hier in Spanje helemaal op de hoogte. Er is geen ontkomen aan. Via Facebook ontvang ik van die berichten, die dan de verontrustende titel ‘Nederland moet Nederland blijven’ dragen, waarbij zwarte piet als symbool van Nederlandse trots wordt gepresenteerd. Iets waar ‘ze’ van af moeten blijven. Vroeger was volgens mij de aardappel een nationaal symbool. Net zo vreemd als een zwartgeschminkte blanke, eigenlijk. Een knol uit Zuid-Amerika. Mijn moeder zei vaak: ‘We zijn nu eenmaal echte aardappeleters.’ Eigenheimers, was ook een woord dat ze vaak gebruikte om Nederlanders te typeren. De Hollandse eetgewoonten zijn sindsdien flink veranderd. En eigenlijk is de hele samenleving erg veranderd. Nederland is gemotoriseerd, geautomatiseerd, gedigitaliseerd, veramerikaniseerd, vercommercialiseerd, geprivatiseerd, geherstructureerd, geïnternationaliseerd. Maar bij een paarse piet of een schoorsteenpiet menen velen de hakken in de grond te moeten zetten. Ik ben soms zelfs bang dat het een belangrijk item bij de komende verkiezingen in Nederland zal worden. En dat we dankzij de zwartepietendiscussie in hetzelfde politieke vaarwater als de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk terecht komen.
Maar goed, ik ga het binnenkort mijn student proberen uit te leggen, wellicht met een vergelijking tussen de stierengevechtdiscussie in Spanje en de zwartepietdiscussie. Er zijn parallellen, immers. In beide gevallen gaat het om een tegenstelling tussen traditie en ethiek. In beide gevallen gaat het om een symbool van nationale trots waar de ‘anderen’ (in het Spaanse geval de Catalanen) niet aan mogen komen. Zowel het stierenvechten als zwarte piet wordt door tegenstanders als ‘niet van deze tijd’ gezien en beide tradities zijn internationaal gezien nogal controversieel. Zowel in Nederland als in Spanje lopen de demonstraties tegen het fenomeen soms volkomen uit de hand.
Ik hoop dat ik met mijn student over de zwartepietendiscussie net zo’n goed gesprek zal hebben als ik ooit had met één van mijn kameraden op de voetbalclub, toen ik hem vroeg of hij naar het Sinterklaasfeest voor de F-pupillen zou gaan. ‘Wij Surinamers houden niet van Sinterklaas,’ antwoordde hij toen. Ik had hem nog nooit eerder over ‘wij Surinamers’ horen spreken. Ik was verbaasd dat de kwestie blijkbaar zo gevoelig lag, maar nadat hij het me op die trainingsavond had uitgelegd, was ik om. Als leraar Engels hou ik mijn eigen mening natuurlijk voor me. Ik zal voorzichtig openen met: Tell me, what’s your opinion about bullfighting?
