Ga ik applaudisseren op het balkon? Dat doen we nu al zeven weken lang. Iedere avond. En we zijn gehecht geraakt aan dit ritueel. Het is dankbaarheid tonen aan al die mensen die doorwerken in deze barre tijden. Maar het is ook om samen met de buurtgenoten te zijn. Soms is er een gesprek, al gaat dat moeizaam met al dat geklap en de versterkte muziek. We mogen sinds dit weekeinde weer wat vaker naar buiten, maar voorlopig zal deze traditie nog wel standhouden denk ik.
Of ga ik vanavond de twee minuten stilte in acht nemen? Dat doe ik immers al mijn hele leven lang. Op 4 mei stilstaan bij de doden van de Tweede Wereldoorlog. Een enkele keer ging ik naar de officiële herdenkingen. Op de Dam in Amsterdam bijvoorbeeld. Het is indrukwekkend als zo’n mensenmenigte stil is. Je hoort opeens midden in de stad de merels zingen. Ook ben ik een paar keer naar de Noordermarkt in De Jordaan geweest; minder massaal maar zeker ook zo mooi. Maar meestal herdacht ik thuis of waar ik ook maar op dat moment bij toeval was. Dit jaar zal iedereen thuis herdenken. Massale bijeenkomsten zijn voorlopig niet mogelijk. Ik hoop dat deze traditie ook stand zal houden, nu de generatie die de oorlog werkelijk heeft meegemaakt bijna helemaal verdwenen is. Een ook de tweede generatie, waar ik toe behoor, begint aardig op leeftijd te raken.
Vaak heb ik me afgevraagd waarom er in Spanje geen dodenherdenking van de gevallenen van de Spaanse burgeroorlog wordt gehouden. Maar zeker sinds ik hier woon, weet ik het antwoord. De burgeroorlog is nooit echt verwerkt. Dat is bij een burgeroorlog misschien veel moeilijker. Er is ook niet een duidelijke bevrijdingsdag. Het einde van de burgeroorlog was het begin van de Franco-dictatuur, met alle ellende van dien.
Een officiële herdenking van de burgeroorlog zou hier onmiddellijk leiden tot discussies vol verwijten en beschuldigingen tussen links en rechts. Dat werd al duidelijk toen voor de slachtoffers van de terroristische aanslag in Madrid van 11 maart 2004 vele jaren twee herdenkingen moesten worden gehouden: die van rechtse en die van linkse organisaties. Ook heeft het wel heel lang geduurd voordat eindelijk het Franco-monument El Valle de los Caídos min of meer werd ontmanteld door de regering van Pedro Sanchez. Dat gaf aanleiding tot een stroom van protesten van de rechterzijde. Eigenlijk is dat onbegrijpelijk. Moderne rechtse partijen moeten toch duidelijk maken dat ze niets te maken hebben met Franco of welke dictatuur dan ook. Je kan je toch niet voorstellen dat Merkel zich sterk zou maken voor het behoud van een Hitler-monument? Het had volgens mij beter geweest als de rechtse regering Rajoy het monument had verwijderd. Dat zou zowel links als rechts hebben geaccepteerd. Daar was de tijd blijkbaar niet rijp voor.
Deze scheiding der geesten zie je ook terug in de reactie op de coronacrisis. Er is geen eensgezindheid. In de meeste landen scharen alle partijen zich achter de maatregelen van de regering. Hier niet. De nieuwe regering is ook wel wat kwetsbaar: voor het eerst een coalitieregering met maar net voldoende steun in het parlement. Veel politieke leiders lijken de coronacrisis al te beschouwen als onderdeel van hun verkiezingscampagne.
Maar het is bijna acht uur. Weet je wat? Ik ga naar het balkon en houd daar twee minuten stilte. En ga ik als een gek klappen om die twee minuten in te halen. De gulden middenweg
Dodenherdenking op de dam zonder corona
