Ik had de leus Todo es mentira, alles is gelogen, al eens gelezen op een viaduct langs de snelweg, toen ik als bijrijder even verveeld mijn ogen had laten dwalen over het landschap. Het lijkt een variant van de klassieke paradoxen: Alle Kretenzers liegen, uitgesproken door de Kretenze filosoof Epimenides, of Deze bewering is niet waar. Ik had de leus in mijn geheugen opgeslagen om eventueel te gebruiken voor een Brief uit El Bierzo, waarbij ik het verschijnsel complottheorie zou aankaarten, maar heb dat uiteindelijk laten varen. Er circuleerden ook toen al veel absurde theorieën, maar die werden in elk geval in mijn directe omgeving niet vaak gedeeld.
Maar laatst, tijdens een korte wandeling door Ponferrada, volledig in het kader van de coronacrisis, dus met mondkapje en iedere passant zoveel mogelijk ontwijkend, stuitten mijn vrouw en ik op deze tekst:
Omdat het leraarschap me in het bloed zit, was mijn eerste neiging om de fouten te verbeteren, maar ik had geen stift bij me. Met mijn telefoon maakte ik een foto van de tekst om er nu wel een Brief aan te wijden, want de tijden zijn veranderd. Er is immers een pandemie gaande, waarbij de gekste dingen beweerd worden over bijvoorbeeld Bill Gates of zendmasten. Ik heb, voor zover ik weet, geen kennissen die dergelijke onwaarschijnlijke theorieën aanhangen, maar wel heb ik vrienden in mijn reële en virtuele omgeving die de problemen rond het virus ontkennen of bagatelliseren. Op zich is dat vreemd genoeg, want de toestanden in de ziekenhuizen van bijvoorbeeld Madrid en Breda in het afgelopen voorjaar logen er bepaald niet om.
De mensen die tot deze groep van ontkenners of bagatelliseerders behoren, zijn niet zo gemakkelijk onder een noemer te brengen. Mijn onderburen van de rechts-populistische partij Vox hebben op het eerste gezicht weinig gemeen met Amsterdamse anarchisten, Berciaanse anti-vaccinisten en onverbeterlijke hedonisten uit zowel El Bierzo als Nederland, behalve misschien een hoge mate van stelligheid dat ze voorgelogen worden door de wetenschap, media en autoriteiten. ¡Todo es mentira! Don't belive nothing!
Dat de wetenschap niet altijd veel duidelijkheid geeft, schijnt de sceptici te sterken in het ontkennen van de problemen. Het al of niet gebruiken van het mondkapje is mooie illustratie van de onzekerheid. Niemand weet precies hoeveel zin het heeft om ze te dragen. In Nederland lijken weinig mensen ze te dragen, terwijl ik in Ponferrada echt niet de straat op kan zonder mijn mond en neus te bedekken. Zie ook deze mededeling die bij ons in het portaal hangt, vooral bestemd voor onze rechts-populistische benedenburen, neem ik aan.
Twijfel is de kracht van de wetenschap. Door niets voor zeker aan te nemen en hooguit voorlopige conclusies te trekken kan het inzicht voortschrijden. In dat opzicht is het juist de door zoveel sceptici verguisde wetenschap die niets gelooft, maar er alleen vanuit gaat dat iets waar kan zijn tot het tegendeel bewezen is. Het zijn de ontkenners die stellig blijven geloven in hun eigen gelijk, ook al beginnen de ziekenhuizen weer vol te lopen met COVID-19-patiënten.
Overigens heb ik zelf, ondanks alle economische en medische problemen die zich voordoen, toch ook een zeker positief gevoel bij alle maatregelen die de Europese overheden treffen. Ik had een jaar geleden nooit gedacht dat men bereid zou zijn zo’n groot economische verlies te accepteren om de levens van kwetsbaren te redden. Het leven gaat boven het geld. Ik zal proberen dat positieve gevoel vast te houden, want het zal allemaal nog wel even duren.
