Een Europese Eenheidsstamppot

Zo’n zes jaar geleden, tijdens een etentje met het voetbalteam vlak voor mijn vertrek naar El Bierzo, sprak mijn vriend Richard me op vaderlijke wijze toe: ‘Je zult zien hoe deze stap je leven zal verrijken, zoals dat ook bij mij gebeurd is toen ik naar Nederland emigreerde.’ Ik sputterde wat tegen: ‘Maar Rich, jij was op dat moment pas 20 en ik ben al 50, hoor.’ Maar hij heeft gelijk gekregen. Emigreren heeft daadwerkelijk mijn horizon verbreed. Het is soms goed om te breken met je vaste gewoontes, afscheid te nemen van een groot deel van je materiële bezit en je te moeten aanpassen aan nieuwe omstandigheden. Maar laten we er ook niet een al te ingrijpende gebeurtenis van maken; emigreren (binnen Europa) is een stuk gemakkelijker geworden, nu via internet contact kan worden gehouden met familie en vrienden en het dankzij de low cost vliegmaatschappijen zoveel goedkoper is geworden om af en toe terug te keren naar het vaderland.

Ik merk dat hier in Spanje over emigreren minder gemakkelijk gedacht wordt. Het maakt natuurlijk ook wel uit of je door economische omstandigheden gedwongen wordt om je land te verlaten, of dat de liefde je drijfveer is, zoals bij mij het geval is. Maar de verbondenheid met de geboortegrond lijkt bij Spanjaarden groter te zijn dan bij Nederlanders (al doet de oranjegekte bij sportevenementen soms anders denken). Een zoon van emigranten naar Canada vertelde me: ‘Bijna alle immigranten blijven voor altijd in Canada wonen, behalve de Spanjaarden; die keren terug.’ Hier in El Bierzo wonen vele ex-emigranten die na hun pensionering niet wisten hoe snel ze naar hun geliefde vaderland moesten terugkeren, soms tot verdriet van hun opgroeiende kinderen. Het opgebouwde pensioen in guldens, marken of Zwitserse franken was in het Spanje met de eeuwig devaluerende peseta relatief veel waard, maar bovenal lijkt het besluit tot remigratie te zijn ingegeven door heimwee. Ook de huidige emigranten voelen zich vaak niet prettig in het buitenland, zo lees ik in blogs van Spaanse emigranten in Nederland (bloggers zijn elkaars voornaamste publiek). Zij hebben moeite met de andere omgangsvormen, de verschillen in eetcultuur, de onmogelijke taal en het vochtige klimaat.

Een paar weken geleden zag ik in het tv-programma El Intermedio een item dat volgens mij illustratief voor de Spaanse afkeer van emigratie. El Intermedio is een komisch nieuwsprogramma waarin de draak wordt gestoken met de vele corruptiezaken van met name de Partido Popular. Maar ook worden er vaak in korte reportages sociale wantoestanden aan de kaak gesteld. Dit keer gingen ze naar een grote stad in Engeland, ik geloof Manchester, en interviewden een Spaanse emigrant van een jaar of vijfentwintig. De jongeman klaagde over het feit dat in Engeland alles zo anders was als in Spanje: het eten, de manier van uitgaan, enfin, niets was er goed, behalve dan dat er werk te vinden was. ‘¿En wat mis je het meest van alles?’ was de laatste vraag. ‘Moeders kroketten’ antwoordde hij (het is waar: kroketten zijn heel anders in Spanje: ze worden vaak thuis gemaakt en gebakken in de olijfolie). En wat een verrassing: moeder was met de cameraploeg meegereisd en kwam op dat moment binnen met een grote schotel zelfgemaakte kroketten. En dit was geen katholiek programma dat de familiewaarden probeerde uit te dragen: nee, dit was een programma dat vooral wordt bekeken door de kritische, linksgeoriënteerde Spanjaarden en een enkele guiri. Terwijl ik naar het item keek kon ik niets anders denken dan dat het voor de jongeman misschien wel het beste was om eens een tijdje zonder moeders kroketten te overleven.

Voor de Europese eenheid, die nu zo in gevaar lijkt te komen, is migratie misschien wel de enige oplossing. Gewoon allemaal een tijdje in elkaars land wonen en elkaars gewoontes leren kennen en appreciëren. Natuurlijk heb ik hier in El Bierzo ook wel eens last van heimwee, naar een lekkere Hollandse stamppot bijvoorbeeld. Omdat boerenkool, zuurkool en rookworst in El Bierzo niet te krijgen zijn, koop ik acelgas (snijbiet) of berza (de typische Gallicische groente voor de caldo gallego) en gerookte chorizoworst en maak ik daar een heerlijke hispano-nederlandse stamppot van. Vermenging van wee culturen kan pure rijkdom opleveren.