Zwart geld

We zitten, zoals zo vaak op donderdagavond, in de Chelsea bar, mijn collega’s en ik. We spreken Engels. Natuurlijk. We zijn met leraren Engels onder elkaar. Toch is er een verschil. Zij zijn officieel geregistreerd. Ze hebben hun eigen academies. Ik niet. Ik ben de snorder onder hen. Ze lijken er niet mee te zitten. De markt voor vreemde talen is ruim genoeg. Toch vraag ik aan één van mijn collega’s wanneer het het juiste moment zou zijn mij officieel aan te melden als autónomo, de Spaanse variant van de ZZP-er. Mijn collega lacht meesmuilend. ‘Maak je geen zorgen,’ zegt hij. ‘Niemand die het controleert. Er zijn er velen die zwart werken. Ga maar eens naar de tandarts. Of naar één van privépraktijken van de medische specialisten. Krijg je ooit een bon? Nee toch zeker!’ Hij heeft gelijk. De keer dat ik voor een wat uitgebreidere behandeling naar de tandarts ging kostte het precies €100. Een verdacht rond bedrag. En geen bon. Oftewel: alweer een bijdrage aan het zwarte circuit en het tekort van de Spaanse overheid. We praten nog even door over hoe moeilijk het is om als kleine zelfstandige te beginnen in Spanje. De bijdrage aan de sociale zekerheid is onafhankelijk van je inkomsten zo’n 300 euro per maand. Langzamerhand gaat ons gesprek over op meer aangename aspecten van het leven in El Bierzo: de natuur, bergwandelingen en, natuurlijk, het eten.

De volgende dag ga ik naar een kledingzaak om voor iemand van buiten Ponferrada twee bestelde kledingsstukken af te halen en te betalen. ‘Wil je een bonnetje?’ vraagt de eigenaresse als ik het geld overhandigd heb. ‘Ja graag’, antwoord ik. De kledingstukken zijn immers niet voor mij. De vrouw pakt een visitekaartje van haar winkel en schrijft op de achterkant de prijzen. Verder niets: geen bedrijfsstempel, geen berekening van de BTW. Ze ondertekent met haar voornaam. Alweer ben ik betrokken bij een transactie in het informele circuit.

Natuurlijk zijn mijn voorbeelden uit het dagelijks leven de kleine vissen in de grote zee van de zwarte economie. Over de grote vissen lees ik in de kranten. Die berichten daar dagelijks uitgebreid over. De grootte van de zwarte economie in Spanje wordt geschat op zo´n 20% van het BBP. In Nederland zou dat zo´n 10% zijn. Heel erg exact zijn deze cijfers vanzelfsprekend niet. De hoeveelheid geld die rondgaat in de zwarte economie is nu eenmaal moeilijk te meten.

In Nederland zijn het volgens mij vooral de ‘gebruikelijke verdachten’ die actief zijn in de informele sector: de bouwsector, de drugswereld, de prostitutie, schoonmakers aan huis. Hier in Spanje zijn het zelfs de politici zelf die betrokken zijn bij illegale transacties. Bij een justitioneel onderzoek naar een corruptiezaak bleek dat de ex-penningmeester van de nu regerende Partido Popular zo´n € 47 miljoen in kluizen van diverse Zwitserse banken had liggen. Dat heeft hij op één of andere manier bij elkaar weten te verzamelen tijdens zijn werkzaamheden voor de partij. De zoon van een beroemde Catalaanse politicus, Jordi Pujol (naam van zowel vader als zoon), bracht regelmatig grote zakken gevuld met biljetten van 500 euro naar Andorra om het daar op een bank te zetten. Er gaan hardnekkige geruchten dat hij over die bedragen geen aangifte bij de belastingdienst heeft gedaan.

Ik weet eigenlijk niet of het voortkwam uit deze laatste kwestie, maar vanuit de politiek gaan er stemmen op om het 500 eurobiljet af te schaffen. Dat zal ze leren, al die corrupte politici. Binnenkort moeten ze met vijf keer zo grote plastic zakken slepen met biljetten van 100 euro. De ex-penningmeester zal niet in staat zijn de plastic zakken in de toch niet al te kleine Zwitserse kluizen te proppen. In een straat in Andorra zal te zien zijn hoe de familie Pujol wanhopig tegen een enorme zak staat te duwen om deze door de net iets te smalle toegangsdeur van een bankgebouw te krijgen. Ja, zo pak je de corruptie aan! Zeg niet dat er vanuit de politiek geen oplossingen worden aangedragen. Ondertussen maak ik me om één ding zorgen. Elke verdachte van corruptie of belastingontduiking die tijdens zijn gang naar of van de rechtbanken op de televisie verschijnt, draagt een zonnebril. Ik hoop dat dit niet betekent dat ze in het kader van symptoombestrijding gaan besluiten zonnebrillen te verbieden, net nu ik gewend begin te raken aan mijn bril met getinte glazen.